Çermik ilçesi sembolü olan şifalı kaplıcaları ile bilinse de kaplıcaların yanında bir çok tarihi eserde vardır. Çermik İlçesi Eserleri günümüze kadar gelmeyi başarmıştır.
Çermik ilçesi kaplıcaları yılın her mevsimi ziyaretçilerine şifa dağıtmayı beklerken, Çermiğin turistlerini ve ziyaretçilerini ağırlayacağı çok sayıda otel ve pansiyon bulunmaktadır. Diyarbakır misafirliği dillere destandır. Tanıdıkları olanlar otel ve pansiyonlarda kalamaz çünkü bir Diyarbakırlıya misafir olmak o evin baş konuğu olmaktır. Asla sizleri otel ve pansiyonlara göndermez.
Ayrıca modern anlamda devrim niteliğinde yeniliklerin yapımı devam etmektedir.
Çermiğin bir çok tarihi kalıntıları ziyaretçilerini zaman tünelinden geçirerek büyülü bir tarihin bir parçası yapar.
Çermik Kalesi
Bu mekanlardan biri elinizi uzatsanız Çermik ilçesini avuçlarınızın içine alacağınız Çermik kalesidir.
Kale, Çermik ilçesi eserleri arasında sayılır. Kale, Çermik ilçesinin batısında, yüksek ve sarp kayalıklar üzerine kurulmuştur. İlk Çağ’dan kaldığı düşünülen Kale, 1516 yılında Osmanlı kuvvetlerinin fethi sırasında top atışları ile yıkılmıştır. Kalenin bulunduğu tepenin eteklerinden kıvrılarak akan Sinek Çayı akmaktadır. Ve tarihi Çermik İlçesi de Sinek Çayı’nın kenarında kurulmuştur. Kale Örtüsünün üzerini örttüğü tarihi Çermik Çarsısı ise ürün çeşitliliği ve canlılığıyla ünlüdür.
- Çermik İlçesi Ürünleri
- Çermik üzümü
- Çermik biberi
- Çermik patlıcanı
- Çermik Narı
- Çermik İnciri
- ve Çermik fıstığını mevsimde alıp yemekse bir ayrıcalıktır.
Tarihi Çarşı Camii
Çarşı içinde gezerken 1730 yılında yaptırılan tarihi Çarşı Camii’ni de görmek gerekir. Osmanlı Döneminde yapılan camii ilk günün görkemi ile hala ayaktadır.
Çermik Evleri
Pek çok tarihi eserin bulunduğu ilçe merkezinde adım başı karşımıza çıkan Çermik evleri taş duvarları ile adeta birer sivil mimarinin zerafet abideleridir. Bu sivil mimarilerden bir tanesi de yüksek ve kalın duvarlarıyla ortaçağ şatolarını andıran Beyler Sarayıdır.
Beyler Sarayı
Denilen göre yüksek ve kalın duvarlarıyla ortaçağ şatolarını andıran bu Saray, 40 odası ve 40 zindanı bulunmaktaymış. 15. yüzyılda Çermik ocaklı beyleri tarafından yaptırılan saray, görmeyenlere anlatılacak güzelliklerden biridir. Beyler Sarayının Güney kısmında 4 kubbeli ve ak mermerlerle karataştan yapılan saray hamamı da ilçenin merkezinde bulunmaktadır.
Tarihe olan ilgisizlik ve bakımsızlıktan dolayı yıkıla yıkıla saman haline gelen Sarayın sadece 2 odası görünmektedir şuan.
Çeteci Apdullah Paşa Medresesi
1756 yılında Apdullah (p harfi ile ) Paşa tarafından yapılan Çeteci Apdullah Paşa Medresesidir.
Apdullah Paşa, dönemin ileri gelen aydınlarından biridir. Medrese eğitimi alan şair ve hattat olan Apdullah Efendi İran Hükümdarı Avşarlı Nadirşahı yenerek onun Doğu Anadoluyu istilasını durdurmuştur. Bu medreseyi de Diyarbakır Valiliği zamanında yaptırmıştır.
Yapı kesme taştan ve yer yerde moloz taştan inşa edilmiştir. Medresenin giriş kapısının hemen karşısında Apdullah Paşa’nın kendi eliyle yazdığı tunç bir levha üzerinde inşa kitabesi bulunmaktadır.
Toplam 9 hücreden meydana gelen medresenin kuzey yönü boş bırakılmıştır. Sultan 2. Abdülhamid zamanında Rüştiye Mektebi olarak kullanılmıştır. Günümüzde Camii olarak kullanılmaktadır.
İlçenin tüm güzelliklerini tek solukta anlatmak ve yazmak çok zor. Çermik İlçesi Eserleri 2 başlık olarak ele almak mecburi oldu. Çermik İlçemiz heybesi dolu bir ilçemizdir. Elle tutulur gözle görülür güzelliktedir.
Çermik Ulu Camii
İlçenin en eski tarihine sahip cami ise Ulu Camidir. Aktaştan yapılan Camii, iki ayrı zamanda inşa edilmiş bitişik iki camiden oluşmaktadır. Batı kesimi ilk yapıdan kalmıştır. 1144- 1145 tarihlerinde Hasan Keyf Artukluları’ndan Fahrettin Karaarslan zamanında , İnaoğullarından Ebu Mansur İlaldı Bin İbrahim tarafından inşa ettirilmiştir.
Doğudaki kısımsa 1517 tarihinde Şah Ali Bey tarafından inşa ettirilmiştir. Kapı orta tonusun altından açılmaktadır. 3 er kemerli 2 sıralı tonus duvarları ile içerden bölünen caminin orta bölümünde bir yapılış kitabesi ve biride onarım kitabesi olmak üzere 2 adet kitabe bulunmaktadır. Camide kutsal emanetlerden sayılan ve halk arasında Hırka-i Şerif denilen Peygamberimizin tabutunun üzerine sarılmış olduğu söylenen lacivert renkli bir şal bulunmaktadır. Bu şal her sene kurban bayramının arifesinde bulunan camide bulunan cemaate gösterilmektedir.
Kardeşliğin bir üçgeni çizilmişse bu dünyada buda ulu cami, sinegog ve kilisenin bir üçgen üzerinde yan yana inşası ile işlenmiştir. Çermiğin bağrında elmas misali değerlenen bu kardeşlik üçgeninin bir noktasında ulu cami bulunuyorsa öbür noktasında sinegog diğer bir noktasında da kilise bulunmaktadır.
Tarihi Sinegog
Tarihi Sinegog’un kimler tarafından yapıldığı bilinmemekle beraber şiir gibi mimarisi bizi büyülemektedir. Yapının giriş kapısının üst kısmında yer alan ibranice kitabede Sinegog’un 1416 yılında yapıldığı belirtilmektedir.
Tarihi Tekke
Kardeşlik hazinesinin en güzel örneklerini barış içinde yaşayan Çermik’in tarihi hazineleri bunlarla sınırlı değildir. Vaktiyle ilim dağıtan, yolcu ve yoksulları doyuran tarihi tekke.
Sinek Çayı Köprüsü
Sinek Çayı üzerinde yer alan Sinek Çayı Köprüsü de görülmeye değerdir.
Gaban Kral Yolu
Sinek köprüsü ile bağlantılı olan tarihi ticaret yolu olan Gaban Kral Yolu da bu hazineler içerisindedir.
Hüsnüran Kalesi
Yapılış tarihi tam olarak bilinmeyen Kaleden günümüze Antik yol ve Su Sarnıçları, Stel ve Yapı Taşları ile şehir kalıntıları kalmıştır.
Selçuklu Hanları
Karakaya Hanı
Selçuklu Hanları arasında sayılır. Buda Selçukluların ticarete verdiği önemi gösterir.
Toplu köyü su sarnıçları
Çermik ilçesi tarih dışında dikkat çeken unsurları.
Gezginlerin ilgi odağı olacağını düşündüğümüz çok sayıda sarnıç ve antik taş ocağının bulunduğu toplu köyü sınırları içerisindeki toplu köyü su sarnıçlarını görmenizi tavsiye ederiz.
Haburman Köprüsü
Sinek Çayı üzerinde bir gerdanlık gibi duran Haburman Köprüsü’nün muhteşem güzelliğini ise anlatmaya saatler yetmez. Haburman sözcük olarak bazı kaynaklara göre kuru nar taneleri anlamına gelmektedir. Köprü üzerindeki kitabeden Artuklular zamanında 1179 tarihinde yapıldığı yazılsa da kimi kaynaklar Romalılardan kaldığını söylemektedir.
İri beyaz taştan yapılan üç gözlü köprü Diyarbakır Çermik İlçesinin önemli tarihi eserleri arasında sayılmaktadır. Üzerinde ikisi köprünün yapılışına ait kitabe , birisi ise tamirine ait olmak üzere üç kitabe bulunmaktadır. Diyarbakır ilinin birçok köprüsü zamanın kişileri tarafından ilerde bozulur ve yıkılırsa kimseye muhtaç kalmasın diye köprü ortalarına gerekli masraf maliyeti de konularak kapatılırmış, kimseye muhtaç kalınmasın diye.
Etrafındaki mesire yerleri ile misafirlerini güzelliği ile ağırlayan Haburman, karanlık çöktüğünde bir gelin edası ile gelinliğini giyinip tüm güzelliği ile parlamaktadır.
Çermik Gelincik Dağı
Efsaneye göre köy ağasının güzel kızı ile yakışıklı çobanı zamanında birbirlerine aşık olurlar ve gizlice buluşmaya başlarlar. Ağa iki genci birbirleriyle evlendirmeye karar verir. iki aşık mutlu bir şekilde evlenecekleri günü beklerler fakat her şey her şey iki aşığın istediği gibi gitmez. Ağa gençleri evlendirmekten vazgeçer.
Çünkü civardaki yörük beyi ağanın istediği her şeyi verir ve kızını alır. Çoban, düğün alayı köyden ayrılırken kavalını çalarak Allah’a yalvarır ve sevdiği kızın başkasına yar olmamasını diler. İçinden ” yar gayrı kavuşamazsam sana, burda taş olayım” der. Çobanın duası kabul olur ve çobanla birlikte gelin alayı da taş kesilir. Uzaktan insan dizisi gibi görünen bu taş yığınları alttaki resimde gördüğünüz gibi, böyle oluşmuştur. Efsane dünyasında sevgi her zaman üstün gelir. Ve Allah seven insanların duasını kabul eder. Ürgüp Göreme’deki Peri bacalarını andıran bu taş dizilimlerinin oluşumu ile ilgili halk arasında başka efsanelerde anlatılmaktadır. Son yıllarda yapılan yolla Gelincik Dağı’na çıkmak oldukça kolaydır.
Şeyhan Dede Şelalesi
İsmini Şeyhan Dede köyünden alan ve 28 metre yüksekliğindeki şelalesi görülmeye değerdir.
Yaban Ardı Şelalesi
Doğa güzelliği olan bu şelalemizin boyuda 29 metredir.
Sinek Çayı
Kaynağından çıktığı andan itibaren çevresine hayat dağıtan Sinek Çayı ; kaynağı yakın olan bir çok dere ve şelaleyi içinde barındırır. Nazlı bir kız gibi kıvrılarak akar gider. Fırat Nehri’ne kavuşur.
Çermik İlçesi Tanınan Şahısları
Ziya Gökalp
Erkan Petekkaya
İzzet Yıldızhan
Eğer Çermik için söylenecek son bir söz varsa oda, hızla kana karışan büyüleyici güzelliği mutlulukla bezenmenizin, şifalı çermik suyu ise sağlıklı yaşamanızın garantisi olacaktır.
