Diyarbakır Eğil ilçesi eserleri günümüze kadar ulaşmıştır. Günümüze kadar ulaşıp eski ve yeni arasında geçiş sağlayıp tarihi bir film şeridi gibi gözler önünde canlandıran eserleri hala ayaktadır.
Eğil Asur Kalesi
Üç tarafı derin vadilerle çevrili, öteki tarafı da oularak, yekpare bir kaya üzerine oturtulmuş kalenin, Asurlular zamanında yapıldğı tahmin edilmektedir. Oldukça büyük bir alana inşa edilen kalenin iç kısmı o dönemde sığınak ve depo olarak kullanıldığı bilinmektedir. Kayalar oyularak bugün için bilinen ve görülen 4 tünel kazılarak kaleden metrelerce uzaklıktaki vadilerde bulunan hamam, Dicle Nehri yatağına ulaşmaktadır. Ayrıca sıkışık anlarında düşmana görünmeden yer altından kaçıp güvenli yerlere gitmek için tüneller bulunmaktadır. Eğilli Yuhanna’nın ” Kilise Tarihi” adlı eserinin II.Cildinde , Hunlar ile Doğu Roma ( Bizans) arasında geçen savaşlarda gerek halkın, gerekse de askerlerin Eğil Kalesi’ne batı-ön kısmında, uzun çivi yazısı ile birlikte bir Asur Kralı’nın figürü bulunur. Yazı tamamen okunmuyor olsa da kolayca takip edilebilir. Yazı ve figür ikindiden sonra, güneşli günlerde net örülebilir. Eğil Kalesi’nde bulunan çivi yazısının bir kral figürü ve çivi yazısının Asurlulara ait olduğu görüşü güçlü kılmaktadır.
Asur Kral Kaya Mezarları
Eğil ilçesi eserleri arasındadır. Zamana karşı koyarak asırlardır dimdik ayakta duran Asur Kral Kaya Mezarları Dicle Barajı’nın kıyısında bulunmaktadır. Kayalar oyularak Mısır Ehramları şeklinde inşa edilmiştir. Asur Kral Kaya Mezarlarının doğu tabanında bir tünel bulunmaktadır. Tünel, kısmen dolması nedeniyle kapalı durumdadır. Tünelin, sığınak veya yer altı barınma yerlerine gittiği düşünülmektedir. Kaya mezarlarının kuzey iç kısmında çizgi şeklinde bir figür bulunmaktadır.
Eğil Su Sarnıcı
Eğil ilçesi eserleri arasındadır. Eğil’in su ihtiyacı, Eğil’den çok uzaklardaki su kaynaklarından çanak, çömlek toprağından yapılan borularla getirilerek sarnıçta depolanmıştır. Buradan da başta Kale mahallesindeki hamam, ile Kale, Cami ve değişik yerlere yapılan çeşmelere akıtılmaktaydı. Plan tipi İstanbul Yere Batan Sarnıcı’nın küçültülmüş şeklidir. Oldukça sağlam durmaktadır. Çanak çömlek borularının büyük bölümü,temel kazılarda ortaya çıkmaktadır.
Kayalardan Yapay Mağaralar
Yapay mağaraların çoüu, baraj gölü altında kalan “Deran” denilen bölgede bulunur. Baraj su seviyesinin azaldığı yerlerde mağaralar görülebilir. Deran bölgesinde; kayalara yollar açılarak yolların sağ ve soluna yüzlerce mağara kazılarak bir şaheser meydana gelmiştir.
Mağara Kilise
Eğil Kalesinin batı bölümünün güneyinde, kalenin içinde yer alan kilisenin, 1. yüzyılda İsa Peygamberin öğrencilerinden 1.Adey tarafından yapıldığı bilinmektedir. Araştırmalara göre ; 1.Adey , güneydoğunun en büyük manastırlarından birini yaparak , Eğili epispokosluk merkezi haline getirmiştir. Kilise içinde Hristiyanlarca kutsal sayılan veçeşitli döenmeleri sembolize eden haçlar kazılmıştır.
Peygamber Kabirleri
Bununla ilgili detaylı yazı için tıklayınız…
Eğil’de bulunduğuna inanılan ve Kıran-ı Kerim’de 2 ayette bahsedilen Peygamberler….
Nisanoğlu Türbesi
Nisanoğlu Türbesi,Eğil’in girişinde Eğil diyarbakır yolunun sol kısmında yer almaktadır. Kesme taş malzeme kullanılarak yapılan türbe, yer yer tahrip olmuştur.Kubbesi göçmüş, minareleri hala ayaktadır.
Tacıyan Camisi
Caminin kimler tarafından ve ne zamn yapıldığı hakkında kesin bilgiler bulunmamaktadır. Farklı görüşlerin olduğu yapıyı Eğil beylerinden Pir Bedir’in Eğil Beyliği’ni kurduktan sonra 1040 yılında yaptırmış olduğu bilinmektedir.
Kasım Bey Kümbetleri
Şerbetin köyünde bulunmaktadır.Eğil beylerinden Kasım bin Şah Mehmet Bey’e ait olduğu diğerinin ise Kasım Bey’in yeğeni Murat Bey bin İsa’ya ait olduğu düşünülmektedir. Kümbetin içinde mezar bulunmaktadır.
