Diyarbakır Evleri binlerce yıllık tarihi bünyesinde barındırır, size öyle bir kendini gösterir ki tüm tarihte dünle bugün arasında yolculuk yaparsınız. Değişik kültürlerin miras bıraktığı zengin bir mimari birikime sahip olan tarihi Diyarbakır Kenti, bu kültürlerin somut ifadeleri olan kentsel yerleşimlere ve yapılara sahip bir şehirdir. Diyarbakır’ın evleri de binlerce yıllık bir tecrübe sonucu gelişerek şehrin tarihi kimliğine ve mevsim şartlarına en uygun duruma gelmiştir.
İnşasında kullanılan malzemenin de eetkisiyle kendine özgü karakteristik öellikler taşıyan bir yapıya sahiptir. Dışa kapalı olan evlere küçük bir kapıdn girilir. Avlu evlerin haremi şeklindedir. Avludan dışarı,dışarıdan ise avlu görünmez. Avluda insana huzur veren alınan her nefeste insanı mutlu eden bir hava mevcuttur. Çiçeklerle,güllerle ve şadırvanıyla insanı bir başka mekanda olduğunu hissettiren bir avlu yapısına sahiptir bu evler. Avlu içerisine bakan duvarlara siyah bazalt taşı üzerine beyaz bezemlerle çeşitli bitki figürleri ve zarif motiflerle işlenmiştir. Perncerelerde perdelere gerek duymayan çok güzel işlmeleri olan parmaklıklara sahiptirler. Odalarıbirbirinden bağımsız olarak inşa edilerek avlunun dört bir yanına çevrelemiştir. Mevsim koşullarına göre kışlık ve içinde küçük bir şadırvanı bulunan yazlık olarak odalar işlendirilmiştir. Haremlik ve selamlık olarak iki bölümden oluşan evlere en güzel örnek Cemil Paşa Konağı, İskender Paşa Konağı, Cahit Sıtkı Tarancı Evi, Behram Paşa Konağı, Ziya Gökalp Evi, Dengbej Evi, Esma Ocak verebiliriz.
Cahit Sıtkı Tarancı Evi
C.Sıtkı Tarancı hayatı için tıklayınız “Hayatı “.
Diyarbakır evleri arasında evlerinin özelliklerini en özgün biçimde muhafaza eden ve en güzel örneklerden birisi olan Cahit Sıtkı Tarancı’nın Evi Diyarbakır ile merkezinde Camii Kebir mahallesinde yer almaktadır. 1733 yılında inşa edilmiştir. Bir dönem eski Trahom Hastanesi olarak bilinen yapı daha sonra Cahit Sıtkı Tarancı ailesine intikal etmiştir. 1973 yılında kültür Bakanlığı tarafından satın alınarak müze olarak düzenlenmiştir. Müzede şiare ait özel eşyalar, mektupları, kitapları ve etnografik eserler sergilenmektedir. İklim şartlarına göz önüne alınarak, içe dönük, orta avlulu ve çok pencereli olarak inşa edilen evin orta avluda oval bir havuzu veCahit Sıtkı Tarancı’ta ait heykel bulunmaktadır.
Ziya Gökalp Evi
Diyarbakırlı yazar Ziya gökalp’ın doğup büyüdüğü bu ev 1956 yılında müze haline getirilmiştir. Diyarbakırdaki sivil mimari öerneklerinden biri olan yapı bazalt taştan iki katlı olarak 1806 yılında inşa edilmişitir. Müzede Ziya Gökalp’ın özel eşyaları, fotoğrafları, kütüphanesindeki kitapları ile yöresel etnografik eserler sergilenmektedir.
Behram Paşa Konağı
Yapı Behram Paşa sokağının doğu yakasında yer almaktadır. Geleneksel Diyarbakır evleri mimarisine uygun olarak inşa edilmiştir. Yapı doğu ve güney yönde ölmak üzere iki bölümde iki katlı olarak yapılmıştır. Diyarbakır’daki sivil mimari örneklerinden biri olan yapıya bazalt taş hakimdir. Yapı, ortasında kareye yakın avlu etrafını saran eyvan ve oda dizilerinden oluşmaktadır. Behram Paşa Konağında süslemelerde beyaz kalker taşna yer verildiği görülmektedir.
İskender Paşa Konağı
İskender Paşa Konağı Diyarbakır’ın kuzeybatı yakasında dağ kapı yakınlarında İskender Paşa Mahallesinde yer almaktadır.Yapı 1551 yılınca Diyarbakır valiliğine atanan ve on dört yıl burada valilik yapan Diyarbakır’ın 12.valisi İskender Paşa tarafından kendisi için ikametgah olarak yaptırılmıştır. Yapı hala kullanılmakta olup zemin+1 katlıdır. Malzemesi taş olan yapı birbirine yapışık iki blok halinde tasarlanmış ve yapının doğu,batı ve güneyinde komşu yapılar yer almaktadır. Konak L şeklinde harem bölümü ve arkada ise selamlık bölümü halinde yapılmıştır.
Cemil Paşa Konağı
Mardin kapısı yakınlarında Ali Paşa mahallesinde yer alan yapı 1887-1888 yıllarında 23 yıl Yemende valilik yapmış olan Cemil Paşa tarafından yaptırılmıştır. Oldukça geniş bir alanı kapsayan konak, haremlik ve selamlık bölümlerinden oluşmaktadır. Selamlık bölümünün tamamı; haremlik bölümünün ise doğu bölümü iki katlı olarak düzenlenmiştir.
Süleyman Nazif Evi ( Sait Paşa Evi )
Yapı Diyarbakır Merkez, Sait Paşa mahallesinin kuzey yakasında yer almaktadir. Ünlü şair Süleyman Nazif’in babası Sait Paşa tarafından kendisi ikamet etmek için yapıldığı bilinmektedir. İki katlı bölümden ve iki bölümlü olarak tasarlanan konak; temel yapı olarak bazalt taşının kullanıldığı, çeşitli motiflerle bezenmiş, mimari bakımdan değerlendirdiğimizde harem bölümünde ortada kareye yakın bir avlu ve bu avlunun etrafını saran eyvan ve oda dizilerinden oluşuyor.
