Kelek Oyunu, Diyarbakır yöresine ait olan bir halk oyunudur ve genel anlamıyla yöre halkının geçimini sağlamaya çalışırken verdiği kayıpları anlatır.
Kelek
Kelek aslen nehir ve ırmaklarda taşımacılık için kullanılan bir aracın adıdır. Yöre halkı kırsal kesimde odun toplayarak hem kışın yakacağını temin etmiş, aynı zamanda odunları satarak kendilerince bir iş imkanı sağlamıştır. Bu oyunda gerçek anlamda bir duygusallık mevcut olup oyun sırasında ışıkların kapalı olması ve ekibin içeriye fanuslarla gelmesi, oyuna ayrı bir güzellik katmaktadır.
Kelek Oyununun Hikayesi
Bir aile toplanıp kelek ile nehrin karşı kıyısına odun toplamaya gittiği esnada aileden birinin azgın Dicle nehrinin sularına düşüp boğulması ve ardından yakılan ağıtlar ve bu afete karşı edilen sitemler dile getirilmiştir. Geçmiş zamanlarda tekrardan odun toplamak için Dicle nehrinin karşı tarafına geçen yöre halkı, kelekçilik yaparken, o bölgede bulunan oduncular, odun kesmeye gelenlere ( kelekçilere ) odun kestirmez ve bazen de karşı tarafa bile geçmelerine müsaade etmezlermiş. Hatta bu olay bazen uzun sürdüğünden merkezdeki halk belli bir süre odundan mahrum kalırmış.
Oynanışı
Ekip başı ve sonunun ellerinde kelek küreklerini anımsatacak biçimde iki sopa bulunur ve diğer oyuncularda ise etrafı aydınlatmaya yetecek şekilde fanuslar bulunur. Ekip başı en önde kürek çekme işlemini canlandırarak önce sağ ön vereve sağ adım, sonra sol ön vereve sol adım atarak oyuna başlar. Arkasında ki oyuncular belden eğilir ve herkes bir öndekinin sağ omzuna elini koyacak şekilde ekip başıyla senkron bir şekilde aynı adımları atarak oyun devam eder.
Daha sonrasında ise sahnedeki yerleşildiğinde ekip başındaki ve sonundaki kişiler dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı etrafı gözlerler, oyuncular ise etrafı aydınlatacak fanusları bırakıp odun kırmaya başlarlar odunlar kırılıp toplanır. Sonra hep beraber oyunun giriş şeklindeki gibi oyuna devam etmeye başlarlar. Sonrasında ekipten biri düşer ve bütün ekip düşen oyuncuyu arar, belli bir süre geçtikten sonra oyuncunun cansız bedenini bulurlar. Bu esnada oyuncular tarafından feryatlar yakılıp, Dicle nehrinin azgın sularına sitem edilir. Daha sonra oyuncular nehirde boğulan oyuncuyu alıp sahneden çıkarlar.
Yöredeki Diğer Halk Oyunları
- Keşe-o
- Delile (Delilo)
- Govend (Halay)
- Harrani (Esmerim)
- Şuşane (Tek Ayak)
- Du-nıg (Çift Ayak)
- Çaçan
- zırıltı
- Meryemo
- Papure
- Düzo
- Kadın Delilosu
- Kadın Halayı
- TEŞİ
- Beri
- Teşi (Erkek)
- Gur-u Pez (Kurt Kuzu)
- Hasat
- Doğu
- Şur-u Mertal (Kılıç Kalkan)
- Çömçe Gelin
- Kelek
